یکی از اسامی مختص به روز قیامت، روز حسرت خوردن است؛ حسرتی که دیگر سودی ندارد. این حسرت خوردن هم در میان جهنمی ها و هم در میان بهشتیان وجود دارد. در آن جا، هر کس نسبت به عملکرد خود در مواجهه با امتحان های مختلف در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی اش، احساس نارضایتی می کند. یکی از راه هایی که می توان جلوی این زیان را گرفت، مطالعه تاریخ گذشتگان است. تاریخ در این معنا، آزمایشگاهی است که در آن افراد، گروه ها و ملت های پیشین بر سر دوراهی های مختلف قرار گرفته اند و مورد آزمایش قرار گرفته اند. تاریخ از این منظر، حاضر و آماده است و ما می توانیم از محصول این آزمایشگاه، بهره ببریم. به عبارت دیگر، ما می توانیم علل سقوط و صعود انسان، ملت ها و تمدن ها را شناسایی نماییم و با در پیش گرفتن شیوه اندیشیدن و سبک زندگی خاصی، از حسرت این دنیا و روز قیامت رها شویم. تاریخ در این جا، مجموعه ای از فتنه های مختلف و علل آن ها و ارائه دهنده الگوهای خوب و بد برای نشان دادن نحوه گذار به سلامت از این فتنه ها را در اختیارمان می گذارد. تاریخ تکرار می شود و ما با داشتن این داشته ها و با الگوگیری از بی ادبان تاریخ و کسانی که دارای آداب و عملکرد انسانی و روحانی بوده اند، می توانیم به سعادت دنیوی و اخروی برسیم. واکنش ما انسان ها در مقابل منبع ارزشمند تاریخ، دو گونه است: گروهی از ما انسان ها، تاریخ را می خوانیم، اما از آن عبرت و بهره نمی بریم. کنجکاوی عظیمی در ما هست که می خواهیم همه چیز را از اول، خودمان تجربه نماییم و حتی حاضریم بهای داشتن چنین تجربیاتی را هم بپردازیم. خواندن تاریخ توسط چنین انسانی به راستی کاری بیهوده است. گروه دیگر از انسان ها، سودمندی خواندن تاریخ را در بالا بردن زیرکی و تقویت بصیرت خود نسبت به حوادث می دانند. ما انسان ها اگر بخواهیم در باب ایمان، کفر و نفاق، شناختی کسب نماییم باید به کتب اعتقادی مراجعه نماییم. اما شناخت در باب چگونه مومن شدن و دوری از کافر زیستن یا منافق مردن، در گروی دانستن تاریخ و عبرت گیری از آن است. انسان اشرف مخلوقات است و همه چیز در تسخیر او و برای او آفریده شده است. تاریخ نیز از این منظر، باید به خدمت انسان در آید. در چنین نگاه کاربردی به تاریخ، تاریخ از طریق بصیرت افزایی، نقشی مستقیم در بهبود عملکرد فردی، اجتماعی و سیاسی ما در لحظه ی حال دارد.
این درس تحت عنوان «تاریخ و اعراب قبل از اسلام-از جاهلیت تا اسلام» در 6 جلسه ارائه شده است. درس حاضر، درس نخست از مجموعه ی دروس استاد رجبی دوانی حول تاریخ اسلام است؛ مجموعه ای که در 4 درس و 25 جلسه و با دید کاربردی بودن و افزایش بصیرت مخاطبان تولید شده است. در این درس، پنج بحث محوری مقدمات بحث شامل تبیین ضرورت نگاه کاربردی به تاریخ و عبرت گرفتن از آن، ادیان در جزیره العرب جاهلی، وضعیت اقتصادی و سیاسی شبه جزیره در آستانه بعثت، شناخت شرایط سیاسی و اجتماعی مکه و معرفی اجداد پیامبر و خویشان ایشان مورد بررسی قرار گرفته اند. استاد این محورها را در ضمن تشریح موضوعاتی از قبیل تعریف تاریخ اسلام، درجات ایمان، امتحان الهی حضرت ابراهیم، یونس، پیامبر و امام علی (ع) و در زمان کنونی، دعوت اسلامی، ویژگی های عرب معاصر ظهور اسلام، جایگاه زن در اسلام، مقایسه اعراب و ایرانیان عصر جاهلیت، دلیل یهودیت و مسیحیت در حجاز، محیط پیدایش اسلام، قوم سبا و حمیر، کشتار یهودیان یمن، ثبات سیاسی مکه، موقعیت مذهبی و اقتصادی مکه، ماه های حرام، اهمیت سوگند بین اعراب، اهمیت شخصیت کلاب و هاشم، نذر عبدالمطلب، شجره نامه امامان، شخصیت عبدالله، زندگی پیامبر قبل بعثت و داستان شق الصدر به پیش برده اند.